Belangrijkste gebeurtenissen uit de periode

Het einde van het Karolingische Rijk komt in zicht wanneer de Noormannen tussen 810 en ± 1000 de Nederlanden steeds vaker binnenvallen.

Graafschappen en vorstendommen ontstaan en daarmee ook regionale soevereiniteit. Op politiek, economisch en cultureel vlak krijgen de steden, graafschappen en hertogdommen steeds meer invloed.

Het Duitse rijk, waar de Nederlanden sinds 925 deel van uit maken, is in de 11e eeuw op zijn hoogtepunt. Daarna brokkelt de macht van de Duitse keizers af en groeit de invloed van de graafschappen en hertogdommen en die van de steden.

Daarnaast begint de internationale politiek een grotere rol te spelen. De macht van de bisdommen neemt af en de kruistochten vinden in deze periode plaats.

De macht van de graafschappen en hertogdommen blijft toenemen, evenals de macht van het volk. De Vlamingen vallen ons land binnen, de Hollanders belegeren Utrecht, en de Hoekse en Kabeljauwse twisten breken uit.

Onder achtereenvolgens Philips de Stoute, Philips de Goede en Karel de Stoute, behoren de Lage Landen tot het Hertogdom Bourgondië, later uitgebreid tot een Bourgondisch Rijk. Hoewel het Bourgondisch Rijk onderdeel uit blijft maken van het Duitse Rijk, gedragen de vorsten zich steeds meer als onafhankelijk.

Na de dood van Karel de Stoute vallen de Fransen het hertogdom Bourgondië binnen. Uiteindelijk is het Karel V die aan de macht komt. Ook Spanje, Amerika en Duitsland behoren tot zijn rijk. Het is de tijd van de grote ontdekkingsreizen.

Hij heeft een enorme invloed en roept De Nederlanden uit als een bijna zelfstandige staat van zeventien gewesten binnen zijn enorme rijk. In 1555 treedt Karel V af en draagt de macht over aan zijn zoon Filips II.

In Nederland denkt men bij Gouden Eeuw aan de 17de eeuw, de eeuw van welvaart en ongekende activiteit op het gebied van bouwkunst, beeldende kunsten, letterkunde en wetenschap, een activiteit die zich bij de kunstenaars niet beperkte tot de Lage Landen, maar haar invloed ook tot ver buiten de landsgrenzen deed gelden.

In 1567 breekt de 80-jarige oorlog uit: wanneer Alva met zijn leger de Nederlanden binnenkomt, verzetten de Nederlanden zich tegen de Spaanse overheersing. In 1587 maken zij zich los en roepen ze de Republiek uit. Maar de Spanjaarden erkennen de republiek niet en de strijd duurt voort.

Pas bij de Vrede van Munster in 1648 krijgt de Republiek uiteindelijk de internationale erkenning en hoort zij niet langer meer bij het Duitse Rijk. De successen van de zeevaarten met als belangrijk punt de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in 1602 zijn een belangrijke voedingsbodem voor de kracht en macht van de Republiek.

De Nederlandse handelsvloot telde bijna vijf keer zoveel schepen als die van Engeland, en Amsterdam was het handels- en financiële centrum van de wereld. Met de rijkdom nam het bevolkingsaantal flink toe: rond 1650 telde de Republiek zo¹n twee miljoen inwoners.

Tegelijkertijd beginnen in deze periode verschillende innerlijke twisten en een kerkscheuring: de twisten tussen de remonstranten en contra-remonstranten.

De republiek is de benaming van de statenbond of federatie van de zeven Noord-Nederlandse provinciën in deze periode: Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Groningen, Friesland.

Grondslag voor hun samengaan vormde de Unie van Utrecht waarbij de sluiting werd vastgelegd van een Nadere Unie binnen de in de Pacificatie van Gent (nov. 1576) verenigde gewesten, de Generale Unie.

In 1648 werd de onafhankelijkheid van de republiek van Spanje internationaal erkend. Ook werd bevestigd dat de Republiek geen deel meer was van het Heilige Roomse Rijk. Het Zuiden werd daar wel weer een deel van, inclusief Vlaanderen.

De nieuwe republiek werd wel de Grote Uitzondering van de 17e eeuw genoemd omdat in tegenstelling tot de meeste landen in Europa de Derde Stand, vooral de handelaren van de steden het voor het zeggen kregen.

Zij ruilden een feodaal systeem in voor iets nieuws dat later kapitalisme zou gaan heten. In Antwerpen kwamen al handelslui samen bij een Beurs om aandelen te verhandelen. Amsterdam nam dat over en spoedig waren er verzekeringsmaatschappijen en zelfs de eerste speculatieve crash: de windhandel in Tulpen in 1637.

De Republiek wordt in 1795 door Franse troepen bezet en blijft tot 1813, direct en indirect, onder Frans bewind.

De stadhouderlijke familie vlucht en de Nederlandse patriotten stichten onder Franse protectie de Bataafse Republiek.

Een politieke revolutie: de Nederlandse statenbond wordt vervangen door een eenheidsstaat, die in 1798 vorm krijgt in de eerste Nederlandse grondwet.

In 1810 volgt de inlijving van het Koninkrijk Holland bij Frankrijk. Keizer Napoleon Bonaparte I geeft opdracht tot invoering van de burgerlijke stand en het kadaster. Deze zijn na het vertrek van de Fransen - met kleine aanpassingen - blijven bestaan.

Na de val van Napoleon wil het Congres van Wenen (1814) de oude orde in Europa herstellen. Uit de chaos na de Napoleontische tijd ontstaat het 'Koninkrijk der Nederlanden', waarin de noordelijke en zuidelijke Nederlanden voor korte tijd verenigd zijn.

Sinds 1830 wordt het Noorden, waarmee Luxemburg tot 1890 in een personele unie was verenigd, Nederland genoemd en het Zuiden België.

Aan het eind van de negentiende eeuw spanden diverse Europese landen zich in om koloniën te verwerven. Nederland vergrootte en versterkte haar positie in Indonesië. Multatuli schreef Max Havelaar, het bekendste boek uit de Nederlandse literatuur, waarin hij de Nederlandse exploitatie van het land en zijn inwoners aan de kaak stelde.

Hoewel de Eerste Wereldoorlog aan het neutrale Nederland voorbij gaat, worden veel goederen schaars en wordt er zelfs honger geleden.

Nederland werd in de eerste bloedige oorlogsmaanden overspoeld door een miljoen Belgische vluchtelingen. Ongeveer honderdduizend daarvan bleven hangen. Rond 25.000 Belgen werden rond Amersfoort opgevangen.

Omdat de omliggende landen in oorlog waren, en de Noordzee niet veilig meer was voor civiele schepen, werd het voedsel schaars, en een bonnensysteem voor de voedseldistributie werd ingesteld. Een fout in de distributie leidde tot het zogenaamde aardappeloproer in Amsterdam in 1917: een voedseltransport dat voor het leger bestemd was, werd geplunderd.

In november 1918 riep Jelle Troelstra, de leider van de SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij) op tot een revolutie onder de arbeiders, maar dit mislukte.

Terwijl de meeste buurlanden als in een lawine van de 'années folles' en het Weimarleven naar de jaren dertig werden meegesleept, hield in Nederland de Dom haar slaapmuts op, zoals men al in de 19de eeuw zei.

Politiek waren en bleven de confessionelen aan het bewind; sociaal en maatschappelijk was en bleef de samenleving in statische blokken, ‘zuilen’, opgedeeld; economisch kwam men niet veel verder dan uitbouw van de eind 19de-, begin 20ste-eeuwse verworvenheden en vond de koerswijziging van de jaren dertig pas onder internationale druk plaats.

De neutraliteit van Nederland in de Eerste Wereldoorlog vormt een verklaring voor deze stabiliteit. Een meer structurele verklaring voor de onbeweeglijkheid van de Nederlandse samenleving tussen de twee wereldoorlogen is de specifieke aard van de verzuiling en de daarmee samenhangende pacificatiepolitiek.

Nederland onderging evenals andere landen de invloed van de mondiale recessie na de Beurscrash van 1929. Minister president Hendrikus Colijn voerde de politiek van de harde gulden. Deze leidde wel tot een harde valuta, vermijdde de hyperinflatie zoals deze in Duitsland ontstond, maar veroorzaakte volgens sommige economen ook veel armoede. De campagne 'koopt Nederlandsche waar, steunt elkaar'.

Mede door de armoede was ook in Nederland de opkomst van het nationaal socialisme mogelijk. Anton Adriaan Mussert richtte de N.S.B. op.

Het kleine en slecht bewapende Nederlandse leger staat machteloos tegenover de Duitse troepen wanneer deze, zonder voorafgaande oorlogsverklaring op 10 mei 1940 ons land binnenvallen.

Al snel na de invasie begon de Jodenvervolging. Aan het eind van de oorlog waren nog slechts 30.000 van de oorspronkelijke 140.000 Nederlandse Joden over.

Er werd 'Arbeitseinsatz' ingesteld, waarbij iedere man tussen 18 en 45 verplicht werd in de Duitse fabrieken te gaan werken. De winter van 1944 op 1945 was erg streng, en dit leidde tot hongertochten en mensen die stierven van honger, uitputting, kou of ziektes. Deze winter werd bekend als de Hongerwinter.

Op 5 mei 1945, na grote gealliëerde overwinningen in Duitsland en elders, gaven de resterende Duitse troepen in Nederland zich over in hotel De Wereld in Wageningen.

Handen uit de mouwen en niet zeuren! Naoorlogse jaren van hard werken en sober leven, van wederopbouw en distributie, `het tientje van Lieftinck', zwarte handel, en Marshallhulp.

Hoewel oorspronkelijk gevreesd werd dat het verlies van de rijke kolonie Nederlands-Indië (1947) tot economische malaise zou leiden (Indië verloren, rampspoed geboren), bleek het tegendeel het geval. In de jaren 50 nam de welvaart in Nederland snel toe.

In 1953 vielen bij de beruchte watersnoodramp vele doden in Zeeland en Zuid-Holland. Om een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen, werd het Deltaplan opgesteld, dat vele dijkverhogingen en afsluitingen van zeearmen inhield. Dit grootse werk nam enkele decennia in beslag om voltooid te worden.

Terwijl Nederland welhaast barst van de welvaart, komt de onvrede met de bestaande maatschappelijke verhoudingen in de jaren zestig tot een climax. Op godsdienstig gebied begon in deze periode het fenomeen van de grote ontkerkelijking, maar ook kwamen er allerlei nieuwe christelijke groeperingen op. De ontkerkelijking ging gepaard met een ontmanteling van de verzuiling. Het was niet meer vanzelfsprekend om binnen de eigen zuil te trouwen of op de partij van de eigen zuil te stemmen.

Het begin van de ‘Nieuwe tijd’ was tevens een onrustige periode waarin de vervuiling van het milieu hoog op de nieuwsagenda kwam. Velen protesteerden tegen de plaatsing van Amerikaanse kruisraketten op Nederlands grondgebied, een onderdeel van de koude oorlog. Mensen gingen vaak massaal de straat op om te demonstreren of te staken voor een betere CAO.

Na de oliecrisis in het najaar van 1973 verslechterden de economische omstandigheden en nam de werkloosheid sterk toe. Verder kreeg het kabinet o.m. te maken met de onafhankelijkheid van Suriname en de Lockheedaffaire, waarin prins Bernhard betrokken was.

In de jaren '80 en '90 deed Nederland als overtuigd lid van de NAVO actief mee aan verschillende militaire vredesoperaties onder de vlag van de Verenigde Naties. Dat leidde eind jaren '90 tot de val van Srebrenica, die de gemoederen nog jaren bleef bezig houden.

1 april 2001 werd het burgerlijk huwelijk opengesteld voor homoseksuelen. Het was het eerste land ter wereld waar een homohuwelijk, volledig gelijkwaardig aan een heterohuwelijk,mogelijk was. Later volgden ook België, Canada, Spanje en Zuid-Afrika het Nederlandse voorbeeld.

Tegenwoordig is Nederland een moderne, industriële natie, maar tegelijk ook een groot exporteur van agrarische producten. Het behoorde tot de oorspronkelijke leden van de NAVO en de Europese Gemeenschap, en vormde vaak een stuwende kracht onder de verdere vereniging van Europese landen in de Europese Unie, bijvoorbeeld bij de invoering van de Euro in 1999. In 2005 verwerpt de Nederlandse bevolking het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa met een meerderheid van 61,9 procent.

Een woord dat het begin van de eenentwintigste eeuw domineert is het woord crisis.

Terrorisme en terrorismebestrijding zijn een hot item. Dit werd versterkt door de angst na de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten. De moord op Pim Fortuyn 6 mei 2002, en op 2 november 2004 de moord op Theo van Gogh, droegen bij aan een verharding van de relatie tussen allochtonen en autochtonen. Dit kwam tot uitdrukking in brandstichtingen in moskeeën en kerken, en in het onderduiken van politici.